Souvenirs d'un voyage en Chine, Règis-Evarista Uc

      Amb aquel tresen volume contunha la narracion dels viatges de Règis-Evarista Uc en Extrèm- Orient. Se l'autor a tan besonh d'espaci e de tinta per escalcir sas escorregudas dins l'Empèri celèst, es que i demorèt pas mens de quatòrze annadas. Pauques son estat los orientalistas que passèron tan de temps dins aquestas encontradas pas totjorn espitalièras a l'epòca. Pauques tanben son estat los qu'avián una coneissença e una mestresa de la lenga chinesa coma l'aviá Règis-Evarista Uc. Non solament la parlava, plan solide, mas tanben la legissiá e l'escriviá. Es la rason per la quala sos libres son encara d'uèi tan precioses : balhan una idèa de çò que foguèt China dins una pontanada donada. Es un testimoniatge sus la cultura e las mentalitats de l'Empèri del mitan al sègle XIXen que servís encara d'uèi als istorians per mesurar l’escart que i aviá a l'epòca entre mentalitats occidentalas e orientalas.

    Lo libre comença per aquesta frasa : " Aquò fasiá dos ans passats qu'aviam quitat los crestians de la Val de las Aigas-Negras. Levat qualques meses passats dins la lamassariá de Combom e a Lassà, èrem estat de longa en barrutlada demest los desèrts de Tartaria e las montanhas nautas de Tibet ".

     Pels dos missionaris l'escorreguda contunha aqueste còp, non pas en cavalgant, mas portats dins un palanquin, a la manièra dels notables. Pels dos òmes aquel mòde de carrèg es plan mai confortable. N'aprofecharàn per observar d'aise los paisatges traversats e estudiar las populacions rescontradas.

     Arribats dins la capitala de la primièra província chinesa, exactament a Ching-to-fo, los eclesiastics son tenguts de paréisser davant un tribunal ont son acusats d'èsser dintrats clandestinament dins lo país. Fin finala se'n tiran pro plan. Alara qu'aurián pogut èsser condemnats a mòrt, son sonque fòrabandits del territòri e racompanhats a la frontièra. Plan solide son pas liures de caminar ont aquò lor agrada. Contunhant d'èsser escortats per un tropelon de soldats imperials. Son presonièrs suls camins de China.

    L'autor que, tornem o dire, a passat mai d'una decennia en China, es pro entresenhat per detalhar lo foncionament estatic de l'Empèri celèst. Emai o fa amb fòrça precision en partent de la quita posicion personala de l'emperaire fins al foncionari lo mai bas de la josprefectura mai aluenhada de Pequin. Dins sa descripcion de la maquina administrativa e politica de l'empèri chinés a la debuta del sègle XIXen, Règis-Evarista Uc sembla daissar pas res a l'azard. Segon çò qu'escalcís, lo biais de governança que descobrís auriá pas cambiat desempuèi de sègles e probablament mai d'un millenari. Cèrtas, mantunas dinastias se son succedidas sul tròne, mas cap revolucionèt pas lo foncionament de l'Estat.

     Se tracha d'una administracion tras que centralizada, e doncas despotica. Fin finala, a legir aqueste estudi, se compren perqué Mao Dze Dong foguèt un emperaire roge inamovible. Aquela centralizacion quasi isterica : " Se pòt encara comptar demest los mejans d'administracion generala la " Gaseta oficiala de Pequin ", ont se pòt pas res imprimir que non siá estat prealablament presentat a l'emperaire, o que venga del quiti emperaire ". A saber s'aquela cultura politica explicariá pas que i aja d'uèi encara en China un regime que se ditz comunista mentre que la societat es largament regida per las leis liberalas del mercat ? E que dire de son incapacitat a foncionar d'un biais federalista alara qu'al moment de la reintegracion d'Hong Kong aviá prometut un estatut d'autonomia a n'aqueste territòri ? Paraula de Chinés, paraula de res ? Per definicion la democracia a besonh de federalisme, de subsidiaritat e d'autogestion.

     Règis-Evarista Uc acaba sa descripcion del regime imperial chinés per una frasa que sembla de las mai senadas qu'aguèssi jamai legit : " Los governaments vendrán perfièchs pas que lo jorn ont los umans seràn sens desfaut ". Polida conclusion e polida dicha que deuriá èsser escricha sul frontispici dels bastiments que recaptan totas las amassadas deliberativas, a quin escalon que siá. Paraula de saviesa de Règis-Evarista Uc que presava pas lo biais brutal del sistèma politic chinés. Que diriá de la China de 2017 ? Probablament la meteissa causa a gaireben dos cents ans de distància. China sembla grepesida dins sa concepcion del poder civil e militar.

     L'autor, que manca pas de luciditat politica, fa lo parallèl entre ipercentralizacion e corrupcion. Fa de longa la demonstracion que la segonda es directament proporcionala a la primièra tanlèu que la justícia es ligada al poder. Se lo carcinòl constata lo desastre de la centralizacion en China, se garda plan de dire un mot sus lo de França. Probablament qu'acceptèt, en òme de glèisa somés a Roma e en ciutadan somés a París, d'aver perdut son identitat. D'aver conegut tantes paises, d'aver aprés tantas lengas, aquò auriá degut lo raprochar de son occitanitat originèla. Foguèt pas lo cas. Demorèt empetegat dins la telaranha jacobina fins al seu darrièr badalh.

    Dins aqueste tresen volume, Règis-Evarista Uc, aprèp una longa analisi dels manipòlis sus los quals s'apeva lo regime imperial e imperialista chinés, espepissa la societat civila e mai que mai son sistèma educatiu e escolar qu'es a l'epòca un dels melhors desvolopats al monde, segon çò que ne ditz l'autor.

    Per contra, lo libre retracha plan pauc las peripecias que poguèron escàser als viatjaires. Al contrari, l'autor quicha sus las usanças e costumas del país. L'aventura daissa plaça a la curiositat scientifica e a l'antropologia. D'aventurièr, lo preire se fa sociològue.

     Se dins lo tòme primièr de son raconte, alara que camina en país mongòl, Règis-Evarista Uc parlèt pauc de la sòrt qu'èra reservada a las femnas dins las estèpas, dins aqueste tresen volume escalcís longament lo calvari qu'èra a l'epòca reservat a la femna chinesa : " La condicion de la femna chinesa fa pietat. Los patiments, las privacions, lo mesprètz, totas las misèrias e las abjeccions l'agantan tre lo breç e l'acompanhan despietadosament fins a la tomba ". Quand se legís aquò, podèm pas aver pas una pensada atristesida pels desenats de milions de femnas que son, encara d'uèi, asservidas dins lo monde. Çò revoltant es que s'en China la situacion a radicalament cambiat, en islamia la femna demòra l'esclau de l'òme e sa situacion se pejòra cada jorn. Al nom dels dreches umans o denonciarem pas jamai pro.

      D'ont mai avança dins sa redaccion e d'ont mai Règis-Evarista Uc ven pedant dins son biais d'escriure e subretot dins sa volontat de balhar de leiçons. Dins aquela descripcion de la societat chinesa de la debuta del sègle XIXen, lo missionari se fa orgulhós e moralista. Nimai per saber que banha dins una cultura aluenhada de la seuna, una cultura que possedís sos pròpris còdis, rai ! Règis-Evarista Uc s’en chauta. Coma totes los colonizators, d'ont mai quand se tracha d'un religiós dogmatic, pensa deténer la vertat vertadièra.

      Ça que la, malgrat una mentalitat datada, l'interés istoric d'aqueste raconte es evident e preciós. Vos presentarem lèu lo quatren e darrièr tòme d'aquela soma incomparabla. Avèm aquí un document extraordinari que s'ameritava plan aquesta reedicion. 

Pèire Rabasse

            " L'Empire chinois – Souvenirs d'un voyage en Chine " de Règis-Evarista Uc. Tòme primièr. Edicions dels Regionalismes. Acabat d'imprimir en octobre de 2016. 226 paginas.